Ero sivun ”Matarat” versioiden välillä

[katsottu versio][katsottu versio]
Poistettu sisältö Lisätty sisältö
Ipr1 (keskustelu | muokkaukset)
pEi muokkausyhteenvetoa
Ei muokkausyhteenvetoa
Rivi 5:
| kuvateksti = [[Keltamatara]] ''Galium verum''
| kunta = [[Kasvit]] ''Plantae''
| alakuntapääjakso = [[Putkilokasvit]] ''Tracheophyta''
| kaarialajakso = [[Siemenkasvit]] ''SpermatophytaSpermatophytina''
| alakaariluokka = [[Koppisiemeniset]] ''MagnoliophytinaMagnoliopsida''
| luokkakladi5 = [[Kaksisirkkaiset]] ''MagnoliopsidaEudicots''
| lahko = ''[[Gentianales]]''
| heimo = [[Matarakasvit]] ''Rubiaceae''
Rivi 21:
 
[[Kuva:Galium boreale.jpeg|thumb|oikea|240px|[[Ahomatara]]]]
'''Matarat''' eli '''ratasmatarat''' (''Galium'') ovaton [[matarakasvit|matarakasvien]] heimoon kuuluviakuuluva ruohojakasvisuku. SukuunSiihen kuuluu yli 400630 lajia<ref name="a">[http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:325955-2 Plant of the World online: ''Galium''] {{en}} Viitattu 4.2.2020. </ref>, joista pääosa esiintyy pohjoisella pallonpuoliskolla.<ref>[http://linnaeus.nrm.se/flora/di/rubia/galiu/welcome.html Den virtuella floran: Måror {{sv}}]. Viitattu 1.8.2011.</ref> Näistä Suomessa tavataan tai on tavattu 18 lajia,<ref name="KASVIATLAS">Lampinen, R. & Lahti, T. 2011: [http://www.luomus.fi/kasviatlas/taxa.php?key=matara&year=2010 Kasviatlas 2010: Suomen mataralajit]. Helsingin Yliopisto, Luonnontieteellinen keskusmuseo, Kasvimuseo, Helsinki.</ref> joista alkuperäisiä lajeja on yhdeksän.<ref>Retkeilykasvio 1998, s. 330–334.</ref>
 
== Ulkonäkö ja koko ==
Matarat ovat enimmäkseen monivuotisia mutta myös yksivuotisia, rento- tai pystyvartisia. Ne ovat yleensä ruohovartisia, jotkin lajit voivat olla hieman varpumaisia.<ref name="a" /> Mataroilla varsi on usein nelisärmäinen. Lehtien lavat ovat ehytlaitaisia, otakärkisiä tai tylppiä ja tavallisesti yksisuonisia. [[Kukinto]] on tiheä tai harsu [[viuhko]]. Useimmilla lajeilla on pienet valkoiset [[kukka|kukat]], joiden [[verhiö]] on hyvin pieni tai puuttuu. Teriö on tavallisesti ratasmainen. [[Hedelmä]] muodostuu kahdesta vierekkäisestä hedelmyksestä. Joillain lajeilla hedelmissä on koukkukarvoja, jotka edistävät leviämistä.<ref>Retkeilykasvio 1998, s. 329.</ref> Muun muassa peltomatara ja kierumatara ovat tehokkaasti leviäviä, yksivuotisia rikkakasveja.
 
Mataroiden kanssa läheisiä sukuja ovat [[maratit (kasvisuku)|maratit]] (''Asperula''), [[ristimatarat]] (''Cruciata''), [[krapit]] eli [[värimatarat]] (''Rubia'') ja [[sinimatarat]] (''Sherardia'').<ref>Retkeilykasvio 1998, s. 327.</ref>
 
== Mataralajeja ==
Pohjoismaissa on tavattu seuraavia mataralajeja:<ref>Suuri Pohjolan kasvio 2005, s. 476–481.</ref><ref>Kurtto, name="KASVIATLAS"A., Lampinen, R., Piirainen, M. & Uotila, P. 2019: Checklist of the vascular plants of Finland. Suomen putkilokasvien luettelo. — Norrlinia 34: 1–206.</ref>
* ''[[paimenmatara|]] (''Galium album]]'' – paimenmatara)
* ''[[kierumatara|]] (''Galium aparine]]'' – kierumatara)
* ''[[ahomatara|]] (''Galium boreale]]'' – ahomatara)
* ''[[vahamatara|]] (''Galium glaucum]]'' – vahamatara)
* [[harsomatara]] (''Galium intermedium'', syn. ''Galium schultesii'')
* ''[[saksanmatara|Galium mollugo]]'' – saksanmatara eli etelänpaimenmatara
* [[saksanmatara]] eli etelänpaimenmatara (''Galium mollugo'')
* ''[[pohjanmatara|]] (''Galium normanii]]'' – pohjanmatara)
* ''[[tuoksumatara|]] (''Galium odoratum]]'' – tuoksumatara)
* ''[[öölanninmatara|]] (''Galium oelandicum]]'' – öölanninmatara)
* ''[[rantamatara|]] (''Galium palustre]]'' – rantamatara)
** ''G. palustre'' ssp. ''elongatum'' – isorantamatara
** isorantamatara (''G. palustre'' ssp. ''palustreelongatum'' – pikkurantamatara)
** pikkurantamatara (''G. palustre'' ssp. ''palustre'')
* ''[[ranskanmatara|]] (''Galium parisiense]]'' – ranskanmatara)
* [[piennarmatara|]] (''Galium'' × ''pomeranicum'']] – piennarmatara) (''G. album'' × ''G. verum'', paimenmataran ja keltamataran risteymänä syntynyt itsenäinen risteymälaji)
* ''[[puistomatara|]] (''Galium pumilum]]'' – puistomatara)
* ''[[gotlanninmatara|]] (''Galium rotundifolium]]'' – gotlanninmatara)
* ''[[nummimatara|Galium saxatile]]'' – nummimatara
* [[suonimatara]] (''Galium rubioides'')
* ''[[harsomatara|Galium schultesii]]'' – harsomatara
* ''[[nummimatara|]] (''Galium saxatile]]'' – nummimatara)
* ''[[peltomatara|Galium spurium]]'' – peltomatara
** [[pellavamatara|''G.peltomatara]] spurium(''Galium ssp. ''spurium'']] – pellavamatara)
** [[peltomatara|pellavapeltomatara]] eli pellavamatara (''G. spurium'' ssp. ''vaillantiispurium'']] – peltomatara)
** [[rikkapeltomatara]] eli peltomatara (''G. spurium'' ssp. ''vaillantii'')
* ''[[kalkkimatara|]] (''Galium sterneri]]'' – kalkkimatara)
* ''[[ruotsinmatara|]] (''Galium suecicum]]'' – ruotsinmatara)
* ''[[sarvimatara|]] (''Galium tricornutum]]'' – sarvimatara)
* ''[[pikkumatara|]] (''Galium trifidum]]'' – pikkumatara)
* ''[[lehtomatara|]] (''Galium triflorum]]'' – lehtomatara)
* ''[[luhtamatara|]] (''Galium uliginosum]]'' – luhtamatara)
* ''[[jyllanninmatara|]] (''Galium valdepilosum]]'' – jyllanninmatara)
* ''[[keltamatara|]] (''Galium verum]]'' – keltamatara)
 
Muita mataralajeja:
* ''[[lemmonmatara|Galium brenanii]]'' – lemmonmatara
* ''[[kaksosmatara|Galium geminiflorum]]'' – kaksosmatara
* ''[[harsomataramuurimatara|Galium schultesiimurale]]'' – harsomataramuurimatara
* ''[[madeiranmatara|Galium productum]]'' – madeiranmatara
* ''[[karvamatarra|Galium scabrum]]'' – karvamatarra <!-- matarra finto.fi/kassu/fi/page/k80624 mukaan -->
* ''[[peltomataraharjamatara|Galium spuriumsetaceum]]'' – peltomataraharjamatara
* ''[[huntumatara|Galium sylvaticum]]'' – huntumatara
* ''[[nyppymatara|Galium verrucosum]]'' – nyppymatara
 
== Lähteet ==
Rivi 67 ⟶ 78:
 
== Aiheesta muualla ==
* [http://linnaeus.nrm.se/flora/di/rubia/galiu/welcome.html Den virtuella floran: ''Galium''] {{sv}}
* [http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=34796 ITIS: ''Galium''] {{en}}
* [http://plants.usda.gov/java/ClassificationServlet?source=profile&symbol=GALIU&display=63 United States Department of Agriculture (USDA): ''Galium''] {{en}}
Rivi 73 ⟶ 83:
 
{{Taksopalkki}}
 
[[Luokka:Matarat| ]]
Noudettu kohteesta ”https://fi.wikipedia.org/wiki/Matarat